کد مطلب:227816 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:190
آیا امام رغبتی به این کار داشتند
هرگز دلیلی بر میل باطنی امام برای پذیرفتن ولیعهدی دیده نمی شود، بلكه امام با قبول ولایتعهدی، درصدد بودند كه مردم، اهل بیت را در صحنه ی سیاست حاضر ببینند و گمان نكنند كه آنان همان گونه كه شایع شده بود، فقط علما و فقهایی هستند كه در عمل هرگز به كار ملت نمی آیند.
همچنین امام در ایام ولیعهدی، چهره ی واقعی مأمون را به همه شناساندند و با افشای نیت و هدف های وی در كارهایی كه انجام می داد، هرگونه شبهه و تردیدی را از ذهن مردم پاك كردند. بنابراین، امام رضا علیه السلام ولیعهدی را از روی اختیار نپذیرفتند، زیرا نمی توانستند به وسیله ی ولایتعهدی به هدف های خویش برسند و از طرفی هم نمی توانستند ساكت بنشینند و چهره ی موافق در برابر عملكرد دولتمردان نشان دهند.
امام برای رویارویی با توطئه ها، مواضع زیر را اتخاذ فرمودند:
الف. امام علیه السلام تا وقتی كه در مدینه بودند، از پذیرفتن پیشنهاد مأمون خودداری كردند. اتخاذ چنین موضعی برای این بود كه مأمون بداند كه امام فریب نیرنگ وی را نمی خورند و به خوبی به توطئه ها و هدف های پنهانی اش آگاهی دارند. همچنین با این روش، شك و تردید مردم را نیز پیرامون آن رویداد فراهم آوردند.
[ صفحه 63]
ب. هر چند مأمون از امام خواسته بود كه خانواده شان را به مرو بیاورند، ولی امام هیچ كس حتی فرزندشان امام جواد علیه السلام را هم نیاوردند. امام حتی می دانستند كه از آن سفر برایشان بازگشتی وجود ندارد.
ج. امام چون به مرو رسیدند، نه پیشنهاد ولیعهدی و نه پیشنهاد خلافت را نپذیرفتند، تا كه مأمون با تهدیدهای مكرر، امام را وادار به این كار نمود.
د. امام علیه السلام در هر فرصتی به مردم می فهماندند كه مأمون از اعطای سمت ولیعهدی به ایشان كار مهمی نكرده، جز آن كه در برگرداندن حق مسلم آن حضرت كه قبلا غصب شده بود، گام برداشته است. بنابراین، امام پیوسته مشروع نبودن خلافت مأمون را خاطر نشان می ساختند.
ه. امام برای پذیرفتن مقام ولیعهدی، شروطی قایل شدند و فرمودند:
هرگز نه كسی را به مقامی گمارند و نه كسی را عزل كنند و نه رسم و سنتی را نقض و نه چیزی از وضع موجود را دگرگون سازند و از دور مشاور در امر حكومت باشند. [1] .
مأمون این شروط را كه نهایت زهد و پارسایی امام را برای همگان اثبات می كرد، پذیرفت و در حقیقت امام با قبولاندن این شروط، عملا خود را از این صحنه دور نگه داشتند.
[ صفحه 64]
و. استاد شهید مطهری می گوید: پس از بیعت مردم با امام رضا علیه السلام كه به روش خاصی انجام گرفت، مأمون به حضرت رضا علیه السلام گفت: برخیز، خودت برای مردم سخنرانی كن. قطعا مأمون انتظار داشت كه حضرت در آن جا تائیدی از او و خلافتش بكنند. نوشته اند كه امام در این خصوص سخنی نفرمودند و حمد و ثنای الهی گفتند. [2] .
این ها مواضعی بود كه امام رضا علیه السلام برای خنثی كردن نقشه ها و توطئه های مأمون در پیش گرفته بودند.
همچنین امام در ایام ولیعهدی، چهره ی واقعی مأمون را به همه شناساندند و با افشای نیت و هدف های وی در كارهایی كه انجام می داد، هرگونه شبهه و تردیدی را از ذهن مردم پاك كردند. بنابراین، امام رضا علیه السلام ولیعهدی را از روی اختیار نپذیرفتند، زیرا نمی توانستند به وسیله ی ولایتعهدی به هدف های خویش برسند و از طرفی هم نمی توانستند ساكت بنشینند و چهره ی موافق در برابر عملكرد دولتمردان نشان دهند.
امام برای رویارویی با توطئه ها، مواضع زیر را اتخاذ فرمودند:
الف. امام علیه السلام تا وقتی كه در مدینه بودند، از پذیرفتن پیشنهاد مأمون خودداری كردند. اتخاذ چنین موضعی برای این بود كه مأمون بداند كه امام فریب نیرنگ وی را نمی خورند و به خوبی به توطئه ها و هدف های پنهانی اش آگاهی دارند. همچنین با این روش، شك و تردید مردم را نیز پیرامون آن رویداد فراهم آوردند.
[ صفحه 63]
ب. هر چند مأمون از امام خواسته بود كه خانواده شان را به مرو بیاورند، ولی امام هیچ كس حتی فرزندشان امام جواد علیه السلام را هم نیاوردند. امام حتی می دانستند كه از آن سفر برایشان بازگشتی وجود ندارد.
ج. امام چون به مرو رسیدند، نه پیشنهاد ولیعهدی و نه پیشنهاد خلافت را نپذیرفتند، تا كه مأمون با تهدیدهای مكرر، امام را وادار به این كار نمود.
د. امام علیه السلام در هر فرصتی به مردم می فهماندند كه مأمون از اعطای سمت ولیعهدی به ایشان كار مهمی نكرده، جز آن كه در برگرداندن حق مسلم آن حضرت كه قبلا غصب شده بود، گام برداشته است. بنابراین، امام پیوسته مشروع نبودن خلافت مأمون را خاطر نشان می ساختند.
ه. امام برای پذیرفتن مقام ولیعهدی، شروطی قایل شدند و فرمودند:
هرگز نه كسی را به مقامی گمارند و نه كسی را عزل كنند و نه رسم و سنتی را نقض و نه چیزی از وضع موجود را دگرگون سازند و از دور مشاور در امر حكومت باشند. [1] .
مأمون این شروط را كه نهایت زهد و پارسایی امام را برای همگان اثبات می كرد، پذیرفت و در حقیقت امام با قبولاندن این شروط، عملا خود را از این صحنه دور نگه داشتند.
[ صفحه 64]
و. استاد شهید مطهری می گوید: پس از بیعت مردم با امام رضا علیه السلام كه به روش خاصی انجام گرفت، مأمون به حضرت رضا علیه السلام گفت: برخیز، خودت برای مردم سخنرانی كن. قطعا مأمون انتظار داشت كه حضرت در آن جا تائیدی از او و خلافتش بكنند. نوشته اند كه امام در این خصوص سخنی نفرمودند و حمد و ثنای الهی گفتند. [2] .
این ها مواضعی بود كه امام رضا علیه السلام برای خنثی كردن نقشه ها و توطئه های مأمون در پیش گرفته بودند.
[1] عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 20.
[2] سيري در سيره ي ائمه ي اطهار، ص 26.